POJĘCIE CYBERPRZESTRZENI - Fundacja ”FILEO”

Nieustanny postęp technologiczny codziennie zmienia otaczającą nas rzeczywistość, kreując nie tylko nowe możliwości, lecz także wyzwania. Nowoczesne techniki teleinformatyczne, które jeszcze tak nie dawno były przedmiotem naszej wyobraźni, są obecnie powszechnie wykorzystywanymi rozwiązaniami. Takie zjawiska, jak: ogólnoświatowa wymiana informacji, stosowanie elektronicznego podpisu, korzystanie z e-bankowości, portale społecznościowe oraz rozrywkowe, prowadzą do wirtualizacji rzeczywistości i „cyfryzacji” ludzkiego życia. Aby uzmysłowić rozmiary zjawiska, posłużymy się poniższymi danymi:

spośród 7 mld ludzi na świecie ponad 2 mld z nich korzysta z Internetu,
na świecie jest aktywnych ponad 5 mld numerów telefonów komórkowych,
liczba użytkowników Internetu w Polsce wynosi około 24 mln,
przeciętny użytkownik Internetu spędza w sieci około 16 godzin miesięcznie,
liczba kont na Facebooku przekracza miliard, w tym ponad 10 mln to konta użytkowników z Polski.

Powyższe liczby mają za zadanie uzmysłowić nam, jak dużą część życia spędzamy obecnie w sieci przed komputerem, telefonem czy tabletem. Dla wielu osób wykładnikiem statusu społecznego jest liczba osób zaproszonych do grona znajomych na ich profilu na Facebooku. Dla użytkowników Internet stał się najszybszym źródłem informacji oraz wygodną przestrzenią wykorzystywaną do świadczenia wielu usług. W taki oto sposób narodziła się tak zwana „cyberprzestrzeń”, czyli nowa domena ludzkiej aktywności, pełna portali informacyjnych, sklepów, for oraz awatarów symbolizujących poszczególnych ludzi – użytkowników Internetu.

Analizę pojęcia cyberprzestrzeni rozpoczniemy od omówienia definicji zaproponowanej przez Komisję Europejską. W oficjalnym, elektronicznym słowniku pojęć z zakresu społeczeństwa informacyjnego można przeczytać następującą definicję:

„Wirtualna przestrzeń, w której krążą elektroniczne dane przetwarzane przez komputery PC z całego świata”. Elementem podstawowym tej definicji stała się „przestrzeń wirtualna”.

Ta wyodrębniona logicznie (nieistniejąca fizycznie) przestrzeń jest tworzona przez sumę zawartych w systemach danych, plików, stron internetowych, aplikacji oraz procesów, do których uzyskuje się dostęp wyłącznie poprzez systemy teleinformatyczne.

Z kolei Wielka Brytania wydała rządowy dokument, w którym definicja cyberprzestrzeni otrzymała następujące brzmienie:

Cyberprzestrzeń to interaktywna domena stworzona z cyfrowych sieci, która jest wykorzystywana do przechowywania, modyfikowania oraz przekazywania informacji. Jej częścią jest Internet, ale zawierają się w niej także inne systemy informacyjne, które obsługują nasz biznes, infrastrukturę oraz wspomagają świadczenie usług. Cyfrowe sieci już dziś podbudowują proces zaopatrywania naszych domów w energię elektryczną oraz wodę, pomagają organizować dostawy żywności oraz innych dóbr do sklepów oraz służą za niezbędne narzędzie biznesowe w całym Zjednoczonym Królestwie. Ich zasięg ustawicznie się powiększa, w miarę jak podłączamy do nich nasze telewizory, konsole do gier, czy nawet urządzenia AGD”.

W Polsce w dniu 2 listopada 2011 r. weszła w życie ustawa nowelizująca regulacje prawne stanów nadzwyczajnych, która wprowadzała także definicję omawianego pojęcia. Na podstawie założeń projektu Rządowego Programu Ochrony Cyberprzestrzeni RP na lata 2011–2016 (dokumentu, który został ostatecznie przyjęty pod nazwą Polityka Ochrony Cyberprzestrzeni Rzeczypospolitej Polskiej), definicja pojęcia cyberprzestrzeń przyjęła następujące brzmienie:

„Przez cyberprzestrzeń, o której mowa w ust. 1, rozumie się przestrzeń przetwarzania i wymiany informacji tworzoną przez systemy teleinformatyczne, określone w art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, wraz z powiązaniami pomiędzy nimi oraz relacjami z użytkownikami”.

Najistotniejsze cechy definicji cyberprzestrzeni pochodzącej z ustawy krajowej:

wprowadza ideę jednej cyberprzestrzeni;
przestrzeń ta jest wydzielonym logicznie obszarem – cyfrową domeną przetwarzania oraz wymiany informacji;
przestrzeń ta ma charakter ponadnarodowy;
jest tworzona przez systemy teleinformatyczne połączone za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych, w tym sieci, których elementy infrastrukturalne są zlokalizowane na terenie innych państw;
działanie w cyberprzestrzeni nie ogranicza się wyłącznie do wymiany informacji;
działanie w cyberprzestrzeni może polegać także na wytwarzaniu informacji, modyfikowaniu ich czy też odczytywaniu;
operacje te są dokonywane na gruncie domeny cyfrowej;
definicja wskazuje także na wzajemne relacje systemów z użytkownikami;
definicja podkreśla dwustronne powiązanie działań w cyberprzestrzeni z działaniami w rzeczywistym świecie oraz ich wzajemne konsekwencje.

Tak więc cyberprzestrzeń to nie tylko suma fizycznych składników: systemów, sieci, oprogramowania i przetwarzanych w nich informacji. To nie jest proste odwołanie do Internetu – chociaż Internet jest ilościowo najistotniejszym składnikiem cyberprzestrzeni. Cyberprzestrzeń również nie jest sumą operacji wykonywanych przez użytkowników w sieciach. Istotę cyberprzestrzeni tworzy koncepcja powołania do życia swojego rodzaju równoległego środowiska, które jest nowym wymiarem dla ludzkich działań. Wymiar ten jest jednak obszarem wymykającym się opisowi za pomocą typowych miar fizycznych, nie poddaje się więc prostemu podziałowi geograficznemu pomiędzy państwa. Cyberprzestrzeń ma swoistą fizykę – zamiast atomów istnieją w niej bity, a zamiast środowiska naturalnego występuje środowisko programowe.

(źródło: Janusz Wasilewski „Zarys definicyjny cyberprzestrzeni”, strona Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego – https://www.abw.gov.pl/dowloand/Segregator13)